Cơ Bản Về Các Thuật Ngữ, Định Dạng File Video, Audio

5, 10 năm trước, các đĩa DVD có định dạng (VOB, MPEG 2) với  độ phân giải (720×480) còn chiếm địa vị độc tôn  trong làng giải trí phim ảnh. Khi chúng ta mở DVD bằng máy tính, chúng ta thường thấy khá nhiều file trong đĩa DVD, một trong các file có đuôi .VOB chính đó là file chứa nội dung Video của chúng ta. Tuy nhiên, một vài năm trở lại đây, nó phải lùi bước trước sự phát triển như vũ bão của các thể loại phim HD, HDTV và đĩa BluRay (BR disk) với độ nét cao(HD, Full HD thậm chí bây giờ là 4K, 8K) lên đến 1920×1080 hay 1080p ….Và nếu bạn là người ưa thích tải phim HD (độ nét cao), nhạc lossless có đầy trên mạng chắc sẽ hoa mắt trước vô số định dạng và nhiều thuật ngữ viết tắt của chúng.

Vậy không có gì thừa nếu bạn biết thêm về các chữ viết tắt ấy thật rành rẻ nhằm chọn lựa đúng dạng file nào tốt nhất mới nên tải về, phù hợp với thiết bị và nhu cầu của mình để khỏi phí công chờ đợi.

Các thuật ngữ chung dành cho phim video HD (high definition), SD (standard definition)

Với sự bùng nổ của máy tính và internet, nhu cầu trao đổi thông tin, giải trí trong cộng đồng ngày càng cấp thiết hơn, mọi người đều thấy còn bất tiện khi phải cần upload cả DVD hay đĩa Blu-ray qua mạng do kích thước của chúng quá lớn hàng GB(4-40GB) cho dù hiện tại, hệ thống mạng đã được nâng cấp lên rất nhiều.

Vì thế,rất nhiều nhóm và tổ chức đã nghiên cứu ra nhiều thuật toán khác nhau nhằm nén các file video, âm thanh lại từ phiên bản gốc Blu-Ray, HDTV, DVD  mà vẫn giữ được chất lượng ở mức cao nhất. Đó là vai trò chính của các CODEC đang có trên mạng hiện nay.

Vậy CODEC là gì?

CODEC là viết tắt của 2 từ ghép Compressor – Decompressor, còn được gọi thuật nén và giải nén.

MPEG-4 (Moving Picture Experts Group-4) là một CODEC hàng đầu và thông dụng nhất hiện nay, nó còn được biết như chuẩn nén hình ảnh, âm thanh có độ bitrate thấp. MPEG-4 còn được chia nhiều nhóm phụ như sau:
–  Phần hình ảnh video MPEG-4 hay ASP (Advanced simple profile) với 2 CODEC thông dụng là DivX, XviD.

–  Phần âm thanh audio MPEG-4 hay sử dụng AAC(Advanced Audio Coding) hỗ trợ cho video như MP3, AAC.

–  Chuẩn mã hoá video MPEG-4 AVC (Advanced Video Coding) mới, tiên tiến nhất dùng trong các phim HD hiện nay, chính là CODEC H264.

DivX(Digital Video Express), codec nổi tiếng từ lâu trong nhóm MPEG-4. Chất lượng coi như gần bằng MPEG-2 nhưng kích thước nhỏ chỉ bằng một nữa..

XviD (viết ngược lại Divx): cũng là một CODEC MPEG-4. XviD kết hợp hài hoà giữa tốc độ,chất lượng, có khả năn tuỳ biến cao, là một ASP codec được giới chuyên môn đánh giá cao nhất.

Xvid có thể nén file video được lưu trữ dưới dạng .AVI,.OGM, .MP4 hay nhiều định dạng khác.  XviD cơ bản là giống DivX nhưng cho chất lượng tốt hơn nhiều.

H264 hay AVC (Advanced Video Coding):  một loại codec cao cấp nhất, khả năng nén các tín hiệu HD-DVD hay Bluray cực mạnh thành một file có dung lượng nhỏ lại, chỉ bằng một nửa từ 5-20GB và đặc biệt là có độ phân giải rất cao 1080p hay 720p. Hỗ trợ cho CODEC(H264) là một encoder mã nguồn mở, có tên là x264  (chính là từ thường ghi kèm trong tên các phim HD.

Các định dạng file video: Các định dạng video phổ biến nhất  hay gặp khi dùng các thiết bị khác nhau để xem phim:  AVI, MKV, x264, MP4…

Vậy AVI và MKV là gì? Chúng là loại dạng file có thể lưu trữ cùng lúc nhiều thông tin video/audio khác nhau. Cụ thể:

–  AVI (Audio Video Interleave), định dạng Video phổ biến nhất của DIVX, XVID. Nhược điểm của file AVI là không thể chứa được âm thanh AAC, Vorbis và nhiều loại khác nữa. Định dạng video này hoàn toàn tương thích tốt trong mọi Windows, và Microsoft hỗ trợ.

–  MKV: là viết tắt của từ “Matroska Video“, là dạng file đa năng nhất hiện nay, rất  phổ biến cho các phim HD, do bản thân nó hỗ trợ rất nhiều audio, video & subtitle stream (phụ đề), nên chơi được ở nhiều chế độ video, âm thanh và phụ đề khác nhau. Chất lượng hình ảnh và âm thanh của từng file MKV hoàn toàn tuỳ thuộc loại codec của video, âm thanh mà nó chứa trong đó..

Một số định dạng file Video phổ biến chúng ta thường thấy như: AVI, MPEG (.mpg, mpeg), Quicktime (.mov), Real (.rm), wmv, MP4 (.mp4). Ngoài ra, chúng ta còn bắt gặp các dạng chứa file(container) khác khá mới mẻ như TS, TP , MPEG-TS, hay M2T (đều là các Transport stream). Nhiều phim ca nhạc Hàn Quốc HDTV rất hay dùng dưới dạng TS, TP do hỗ trợ  nhiều file video, audio trong đó có cả H264 hay MPEG 2, âm thanh Mp3 và AC3. Nhưng nhược điểm 2 file này là rất khó xử lý khi cần trích xuất hay cắt nối không dễ dàng như MKV. Cần có công cụ riêng  như TS mixer, mới trích xuất được riêng phần video audio hay thay đổi nội dung file.

– WMV (Windows Media Video): dạng phim nén được phát triển, sở hữu của Microsoft. Ngoài khả năng tương thích tốt với các phần mềm chơi nhạc, WMV còn được chơi trực tuyến thông qua Internet.

– MP4: Lợi thế chính của MP4 là dung lượng lưu trữ khá nhỏ so với  MPEG-2,.được dùng nhiều vào các thiết bị cấm tay như Ipod, điện thoại di động.

– MTS, M2TS  cũng có định dạng HD (CODEC H 264) được ghi trong các may quay phim như  Sony, Canon, Panasonic. (Lưu ý riêng dạng M2TS chính là  định dạng căn bản của các đĩa Blu Ray gốc)

AVCHD(Advanced Video Codec High Definition) là dạng thu HD hay SD được dùng trong các máy quay phim, đều tựa trên nền tảng  nén CODEC H.264/MPEG-4 .Âm thanh được nén  dưới dạng (Dolby AC-3).

So sánh các thuật ngữ viết tắt thường dùng: TV rip, DVD rip, BR rip HD rip:

TVRip: bản thu nhỏ nén (rip) video, audio từ TV.

DVDRip: bản rip của đĩa DVD

HD-rip có thể từ nhiều nguồn khác nhau không chỉ Bluray mà còn là  HDDVD, HDTV.

BD rip và HDTV rip: những bản rip từ đĩa Blu-Ray hoặc HDTV chất lượng hình  ảnh âm thanh cao hơn DVDrip rất nhiều (1080p hay 720p)  nhưng bù lại là dung lượng rất cao, khoảng 5-30GB/ phim. BDRip thường có dạng MKV nhưng đôi lúc nó lại có dạng chuẩn như M2TS.

m-HD hay mini-HD: m-HD thường được rip lại từ một bản HDrip-720P nhưng đã lược bớt các nội dung không cần thiết, âm thanh, hình ảnh còn khá tốt. Dung lượng trung bình khoảng từ 1.5GB-6GB, cũng được lưu dưới dạng file .mkv.

nHD: là một dạng riêng chất lượng cao hơn m-HD nhưng thấp hơn HD. Bản thân nHD cũng rip từ Bluray nhưng dùng bitrate thấp hơn HD nhiều.

Các thuật ngữ tắt kèm theo các phim tải về trên mạng:

CAM: Dạng ghi bằng  máy quay ngay trong rạp chiếu phim. hình ảnh và âm thanh khá tồi, có nhiều tạp âm(cười, tiếng nói của khán giả); hình ảnh mờ do rung (nếu máy quay không có giá  đở )

TELESYNC (TS): giống bản CAM dù  có bộ thu âm ngoài nhưng còn  nhiều tạp âm trong rạp .

SCREENER (SCR): bản sao chép vào băng VHS,  nhằm quảng cáo.

DVD-SCRENNER (DVDScr): Giống như screener, nhưng được ghi lại từ DVD

WORKPRINT (WP): WP  là bản nháp của phim chưa hoàn thành

INTERNAL: bản dùng nội bộ. có chất lượng thấp

WS:Wide screen

FS: Full screen

So sánh thuật ngữ dùng cho âm thanh:

Giờ này, dân chơi nhạc  không còn mặn mà  tải MP3 như những năm trước đây mà chuyên tìm kiếm nhạc lossless, thường có đuôi chung là FLAC.

FLAC với độ suy hao rất thấp (Lossless) (nén bảo toàn nội dung), chuẩn nén này có thể nén nhỏ một file audio đuôi Wav lại còn 1/3 mà chất lượng âm thanh gần như không suy hao.

Sự tiện lợi của Lossless đó chính là khả năng chia sẻ các file nhạc với mọi người mà vẫn giữ gần như nguyên vẹn (Lossless) chất âm như bản gốc.

Vậy các từ âm thanh như uncompressed, lossy và lossless là gì và chúng khác nhau ra sao?

Uncompressed với 2 định dạng thường thấy nhất là WAV và PCM (pulse-code modulation),  trích ra từ đĩa CD audio nhưng không nén gì cả, giữ chất lượng âm thanh gốc. Thông thường file âm thanh Uncompressed rất nặng, 1 phút chạy khoảng tầm 10-12Mb.

Lossy:  Với định dạng điển hình là MP3, chúng được nén lại từ âm thanh gốc (CDA hay WAV) với kích thước file nhỏ khoảng (1/10 WAV) bằng một thuật toán đặc biêt. bỏ đi một số tần số mà tai người thường khó nhận biết. Như vậy file nén MP3 có kích thước rất nhỏ với chất lượng âm thanh thua sút một chút nhưng dữ liệu thì sai khác hoàn toàn. Chính vì thế khi chúng ta nghe nhạc định dạng mp3 Bit rate thấp ( như 128K, 96k…dải nhạc thường không được đầy đủ và nghe không được hay nữa). MP3 hay WMA, ACC đều là loại âm thanh nén Lossy compression (hay loại nén mất dữ liệu). Uu điểm của chính của nhạc Lossy là file thật gọn nhẹ ,có thể chứa được nhiều bài hơn trên cùng một dung lượng, rất tiện cho việc đem đi, điện thoại di  động, PDA, Ipod..

Lưu ý: Trong dòng nhạc mp3 cũng chia làm nhiều bậc. Chúng tôi khuyên các bạn nghe nhạc với định dạng mp3 320kb trở lên, khi đó chất lượng âm thanh chúng ta nghe khá được bảo đảm.

Lossless là loại âm thanh trích xuất nhằm thu được một file nhỏ hơn trong file gốc nhưng vẫn giữ được chất lượng như ban đầu. 2 định dạng điển hình là  FLAC hay APE( Monkey’s audio): FLAC viết tắt của  Free Lossless Audio Codec, nén âm thanh tốt nhất, rất phổ biến hiện nay trên mạng. Lossless cũng được nén từ âm thanh gốc nhưng thuật toán nén khác hẳn so với MP3: File nén lossless có kích thước chỉ còn bằng khoảng 1/2 – 1/3 file gốc nhưng lại không  khác về mặt dữ liệu so với file gốc.

Lưu ý: Trên thị trường thiết bị âm thanh hình ảnh cho xe ô tô đã có những dòng có thể chơi nhạc Lossless. Ví dụ như: Pioneer X8750. Bạn nào đi xe, nếu có điều kiện có thể trang bị cho mình một màn hình Pioneer X8750 để đọc được nhạc Lossless. Dĩ nhiên, bạn cũng phải đầu tư cho mình một hệ thống âm thanh xứng đáng, để có thể thưởng thức và cảm nhận được sự vượt trội của nhạc Lossless.

Cuối cùng, chúng tôi xin giới thiệu 8 định dạng video mà chúng ta hay gặp:

3gp – 3GPP Multimedia File
Định dạng 3GP là định dạng video được phát triển bởi dự án 3rd Generation Partnership. 3GPP và 3GPP2 là các tiêu chuẩn được sử dụng cho mục đích sáng tạo, phân phối và phát lại các tập tin đa phương tiện trên mạng không dây 3G tốc độ cao. Định dạng này được sử dụng phổ biến trên điện thoại có hỗ trợ quay phim. 3GP dựa trên chuẩn MPEG-4 – vốn bắt nguồn từ định dạng QuickTime của Apple.Bạn có thể dùng chương trình VLC media player để chơi tập tin 3GP.

asf – Advanced Systems Format File
ASF hay Advanced Systems Format File là định dạng được Microsoft phát triển. Định dạng này được dùng để truyền tải các tập tin đa phương tiện chứa văn bản, đồ họa, âm thanh, video và hoạt họa. File ASF chủ yếu là tập tin Windows Media Audio và Windows Media video. Tập tin ASF chỉ đặc tả cấu trúc của file audio hay âm thanh được truyển tải mà không chỉ rõ phương pháp mã hóa.Microsoft Windows Media Player (kèm theo Windows) là chương trình phổ biến dùng để chơi tập tin asf này.

avi – Audio Video Interleave File
Định dạng AVI cũng được phát triển bởi Microsoft và chứa dữ liệu được mã hóa theo các codec khác nhau. Bạn có thể dùng các codec như DivX để mã hóa file AVI. Do đây là một định dạng rất phổ biển nên có rất nhiều chương trình có thể chơi định dạng này như VLC, Windows Media Player.

mov – Apple QuickTime Movie File
QuickTime Movie là định dạng được Apple phát triển. Đây là một định dạng đa phương tiện phổ biến, thường được dùng trên Internet do ưu điểm tiết kiệm dung lượng của nó. Để chơi định dạng QuickTime này, bạn dùng chương trình Apple QuickTime Player.

MPEG-4 Video File

Định dạng MPEG-4 là một tiêu chuẩn được phát triển bởi Moving Picture Experts Group, được sử dụng trên rất nhiều điện thoại và các thiết bị chơi video (còn gọi là thiết bị chơi MP4). Định dạng MPEG-4 sử dụng một
định dạng nén riêng biệt cho video và audio. Video được nén với kiểu mã hóa video MPEG-4 còn âm thanh thì được nén theo kiểu mã hóa AAC.Bạn có thể dùng VLC để chơi file MP4.

rm – Real Media File
Real Media là định dạng được phát triển bởi RealNetworks. Real Media chứa cả thông tin về video (RealVideo) và âm thanh (RealAudio) và thường được dùng để truyền tải các tập tin đa phương tiện thông qua internet.Tập tin RM có thể được chơi bằng chương trình RealPlayer.

vob – DVD Video Object File
Định dạng VOB chủ yếu liên quan đến DVD Video Movie File. Một tập tin VOB thường chứa các luồng đa công (multiplex) gồm: video, âm thanh và phụ đề.Bạn có thể dùng VLC để chơi file VOB.

wmv – Windows Media Video File
WindowsMedia Video là một định dạng file chính mà bạn hay gặp hàng ngày. File
Windows Media chứa video được mã hóa theo bộ codec Windows Media Video
và âm thanh được mã hóa theo codec Windows Media Audio codec.Bạn có thể dùng Microsoft Windows Media Player để chơi tập tin .wmv.